Czy myślisz o szkole z utęsknieniem, czy przeszywają cię dreszcze? Starożytni studenci znali znaczenie studiowania książek ‒ może nawet nazbyt pilnie.

Pierwsze szkoły powstały w Chinach ponad 4000 lat temu. Przez tysiąclecia aspirujące umysły z różnych środowisk pilnie studiowały w cesarskich akademiach, kolegiach i szkołach prywatnych prowadzonych przez uczonych, takich jak sam Konfucjusz.

Jaki był ich ostateczny cel? Zdanie egzaminu ze służby cywilnej ‒ ogólnonarodowy system selekcji, ustanowiony w czasach dynastii Sui (581-618 n.e.), dopracowany podczas dynastii Tang (618-907 n.e.), obowiązywał aż do początku lat 1900. Osoby, które zdały egzamin powiatowy, awansowały do testów wojewódzkich, a następnie cesarskich. Te z wysokimi wynikami otrzymywały stanowiska we wszystkich sferach rządowych, był to zaszczyt dla ich rodzin.

Starodawny duch pilności w nauce jest wspominany w wielu opowiadaniach, a nawet w potocznych powiedzeniach. Być może te idiomy zainspirują cię do trochę wytrwalszego studiowania (a może od niego odstraszą).

Ta odrobina mojego światła

Wiele wielkich umysłów miało skromne początki. W dawnych czasach biedniejsze rodziny dzieliły wspólny problem: nie miały pieniędzy na oświetlanie domów po zmroku. Ale ich pomysłowe i zdeterminowane, pilne dzieci nigdy nie dawały za wygraną…

Idiom: Wywiercić dziurę w ścianie żeby pożyczyć światło 鑿壁偷光

Młodego Kuang Henga, który dorastał w czasach dynastii Zachodniej Han (206 p.n.e. ‒ 24 n.e.), nie było stać na czesne ani książki. Zamiast tego w ciągu dnia pracował dorywczo u bogatej rodziny, zapłatą za jego pracę był dostęp do jej bibliotek.

Pewnej nocy, gdy recytował sam sobie wiersze w ciemności, zauważył, że przez pęknięcie w ścianie wpada strumień światła. To jego sąsiad zapalił świecę! Szybko chwycił mały nóż i odrobinę poszerzył otwór. Na jego książkę padał wystarczający snop światła i tym sposobem znalazł sposób na studiowanie nocą.

Idiom: Trzymać w worku świetliki i odbijający światło śnieg 囊螢映雪

Podczas panowania dynastii Jin (265-420 n.e.) dwaj chłopcy bez grosza przy duszy znaleźli sposób na wykorzystanie pór roku.

Jeden z nich wychodził na zewnątrz w każdą letnią noc i łapał dziesiątki świetlików, żeby rozświetlały jego prowizoryczną lampę. Drugi studiował na zewnątrz w mroźne zimowe noce. Dlaczego? Czytał dzięki księżycowemu światłu odbitemu od śniegu. Zawsze, gdy jego palce stały się zbyt odrętwiałe, by trzymać zwoje, biegał kilka razy wokół podwórka, a potem wracał do czytania.

Ci chłopcy ostatecznie zostali ministrami Jina, jeden ministrem ds. personelu drugi ministrem ds. cesarskiej cenzury.

Boleśnie gorliwi

Idiom: Zwisać z belki i kłuć się szydłem 懸梁刺骨

Czy kiedykolwiek szczypaliście się, żeby nie zasnąć w czasie lekcji? Aby zwalczyć senność, starożytni uczniowie uciekali się również do zadawania sobie bólu…

Podczas panowania dynastii Wschodniej Han (25-220 n.e.) żył mały Sun Jing, który uciekał się do wszelkich metod, by nie tracić czasu przeznaczonego na naukę. Brał kawałek liny, przywiązywał jeden koniec do swoich włosów, a drugi do belki sufitowej. W rezultacie, gdy zasnął i głowa opadła mu w dół, budziło go gwałtowne szarpnięcie za włosy. W nagrodę za włożone wysiłki został wybitnym mężem stanu.

W okresie Walczących Królestw (475-221 p.n.e.) strateg Su Qin wyznaczył sobie wzniosłe cele. Miał jednak ciężki start i był odrzucany przez każdego władcę, jakiemu chciał służyć. Niezrażony porażkami zamknął się w swoim pokoju i całymi dniami przez 24 godziny na dobę uczył się sztuki wojennej. Jego jedynym towarzyszem było długie szydło (narzędzie używane podczas piercingu do przebijania skóry), którym dźgał się w udo, gdy tylko czuł się senny. Tak, nie obyło się bez krwi.

Po roku opuścił swój pokój, aby objechać kraj i skutecznie zjednoczyć sześć nieprzyjacielskich państw w koalicję przeciwko Qin.

Idiom: Śnieg się spiętrza za bramą Chenga 程門立雪

Żyjący w czasach dynastii Północnej Song (960-1127 n.e.) Yang Shi miał już za sobą najwyższe cesarskie egzaminy. Wciąż jednak tęskniąc za wiedzą, postanowił odnaleźć jednego z największych filozofów epoki.

Wyczucie czasu u Yanga okazało się nie najlepsze: mistrz właśnie ucinał sobie drzemkę. Pełny szacunku czekał więc cierpliwie przy bramie ‒ tyle tylko, że akurat szalała zamieć. Podobno kiedy Mistrz Cheng w końcu się obudził, zamiast Yanga widać było jedynie wysoką stertę śniegu. Ostatecznie historia dobrze się skończyła i Mistrz zaakceptował nowego studenta.

Po prostu idź dalej

Niektóre najznamienitsze osoby ze środowiska akademickiego uważały, że nigdy nie mogłoby się przesadzić z ilością nauki.

Idiom: Trzykrotnie zużyć skórzane wiązanie 韋編三絕

Ile lat mógłbyś spędzić nad jedną książką? Konfucjusz napisał w swoich analektach: „Jeśli kilka lat mogłoby zostać dodane do mojego życia, dodałbym pięćdziesiąt na studiowanie Yi i wówczas być może okazałbym się bez większych wad”.

Na starość Konfucjusz podjął się objaśniania Yi (Księga przemian). Tłumaczące wróżby, kosmologię i filozofię, Yi jest jednym z pięciu klasyków tradycyjnej edukacji, znajduje się również wśród najwcześniejszych chińskich ksiąg.

Konfucjusz przeglądał swoje zwoje tak często, że skórzane wiązania darły się i trzykrotnie musiały być wymieniane. Jednak wciąż rozpaczał, że nie przeanalizował ich wystarczająco.

Idiom: Wang Xizhi zjada tusz 王羲之吃墨

Zanim zyskał miano Mędrca od Kaligrafii, Wang Xizhi (303-361 n.e.) był już znany ze swojej pracowitości. W swojej młodości Wang podróżował daleko, by studiować ryciny na tabliczkach wykonane przez jego szacownych poprzedników. W domu był tak zajęty studiowaniem pism, że dzień w dzień zapominał o jedzeniu i spaniu.

Pewnego razu żona postawiła mu na biurku tacę z bułkami na parze i sosem czosnkowym. Gdy później przyszła sprawdzić, czy mąż skosztował swojej ulubionej potrawy, okazało się, że tak. Tylko, że był tak zaabsorbowany nauką, iż przez pomyłkę zanurzał bułki w tuszu. „Czosnek jest dzisiaj wyjątkowo pikantny” ‒ odpowiedział podobno gorliwiec z zafarbowanymi tuszem ustami.

Mądrej głowie dość dwie słowie

Nie sugeruję nikomu ryzykowania odmrożeń, zatrucia tuszem czy niszczenia ścian. Zamiast tego pozwól, aby udzieliła ci się odrobina starożytnego ducha. Ucz się pilnie. Posiedź czasem do późna nad książkami, a zobaczysz, że także poczujesz się po mistrzowsku przygotowany.

October 22, 2015