Siedem różnic pomiędzy baletem, a klasycznym chińskim tańcem

W Europie jesteśmy zaznajomieni ze spektaklami baletowymi takimi jak „Dziadek do orzechów” lub „Jezioro łabędzie”. Jest jednak jeszcze jedna klasyczna forma tańca posiadająca długą historię, która dopiero niedawno wkroczyła na arenę międzynarodową. Jest nią klasyczny chiński taniec.

Klasyczny chiński taniec jest bardzo wymagającą, wykwintną i wyrazistą formą sztuki. Oprócz baletu, jest on również jednym z najbardziej wszechstronnych systemów tanecznych znanych ludzkości.

Jeszcze kilka lat temu bardzo niewiele osób spoza Chin słyszało o klasycznym chińskim tańcu. Główny tego powód był następujący: gdy chińskie zespoły wykonywały go poza granicami Chin, często mieszały chiński taniec z baletem, tańcem współczesnym, nowoczesnym, a nawet jazzem. Z tego powodu widzowie często opuszczali teatr nie wiedząc dokładnie, co takiego właściwie przed chwilą zobaczyli.

W 2006 roku, w Nowym Jorku powstało Shen Yun Performing Arts. Celem, dla którego grupa Shen Yun została założona było i jest przywrócenie do życia autentycznej tradycyjnej chińskiej kultury, poprzez prezentowanie klasycznego chińskiego tańca w jego najczystszej formie. Niecałe dziesięć lat później, klasyczny chiński taniec stał się niemal powszechnie znany i od tamtej pory ma ogromny wpływ na inne formy sztuki.

Jaka jest więc różnica pomiędzy baletem a klasycznym chińskim tańcem? Obydwa mogą być niezwykle piękne oraz wymagają niebywałej kondycji i wielu lat zdyscyplinowanej, ciężkiej pracy. Jednakże doznania podczas oglądania tych dwóch form tańca różnią się znacząco. Aby prawdziwie tego doświadczyć, trzeba zobaczyć przedstawienie klasycznego chińskiego tańca.

Na wstępie omówimy kilka zasadniczych różnic.

Pierwsza różnica: Historia

Balet posiada kilkusetletnią historię. Jego dzieje sięgają okresu XV wieku i włoskiego renesansu. Sto lat później ta forma sztuki została usystematyzowana przez króla Ludwika XIV.

Klasyczny chiński taniec jest zakorzeniony w pięciu mileniach chińskiej cywilizacji. Jego początki sięgają dawnych tańców wykonywanych w starożytnych pałacach cesarskich oraz tradycji ludowych przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Niektóre elementy zostały zachowane do dnia dzisiejszego dzięki sztukom walki, ale o tym pomówimy za chwilę.

Druga różnica: Nauczanie

Zarówno balet jak i klasyczny chiński tanieć mają bardzo rygorystyczny system nauczania, ale ich metody różnią się. Wiele metod szkoleniowych w balecie zaczyna zazwyczaj od pracy stóp, wzmacniania nóg oraz mięśni tułowia. Szkolenie obejmuje również pracę nad rękami, ćwiczenia w baletkach, z partnerem oraz zaawansowane techniki baletowe.

Nauka klasycznego chińskiego tańca obejmuje trzy główne elementy—umiejętności techniczne, formę, oraz ducha postawy. Zaawansowane techniki taneczne klasycznego chińskiego tańca są również bardzo wymagające i obejmują wiele ruchów nieprezentowanych w balecie (omówione w dalszej części artykułu).

“Forma” to system wielu zdecydowanie chińskich ruchów i poz. Być może najważniejszą częścią nauki jest “duch postawy,” lub po chińsku—yun (takie samo Yun jak w nazwie Shen Yun). Yun Yun jest wewnętrznym uczuciem wiodącym ruch. Jest on głęboko połączony z oddechem tancerza, stanem jego umysłu, i jednoznacznie odzwierciedla głębię osobowości danego wykonawcy.

Trzecia różnica: Fizyczność

Na profesjonalnym poziomie, zarówno tancerze klasycznego chińskiego tańca, jak i baletu są niezwykle wysportowani, szczupli i wręcz nadludzko gibcy oraz posiadają niespotykane panowanie nad ciałem. Jednak te dwa style treningu również prowadzą do różnic w budowie fizycznej tancerzy.

Mówiąc prosto, balet i klasyczny chiński taniec w inny sposób używają ludzkich mięśni. Balet w oparciu o anatomię człowieka, rozwija mięśnie tancerza w zupełnie nowy i ściśle określony na własne potrzeby sposób.

W odróżnieniu do niego, klasyczny chiński taniec, wykorzystuje te same mięśnie, których używamy na co dzień i nie wymaga, aby były one specjalnie rozwijane. Mięśnie, których tancerz używa podczas chodzenia, biegania, lub grania w koszykówkę są tymi samymi mięśniami wykorzystywanymi w klasycznym chińskim tańcu.

Jeśli więc zobaczysz tancerza z klasycznego chińskiego tańca idącego ulicą, to możesz zauważyć jedynie wysportowaną osobę o smukłej sylwetce, poruszającą się z gracją i łatwością.

Czwarta różnica: Technika

Nowoczesny balet zawiera obecnie techniki z różnych form sztuki, w tym również z klasycznego chińskiego tańca. Jednakże przy porównywaniu tradycyjnego baletu i klasycznego chińskiego tańca, jedną z rzeczy, które publiczność często zauważa jest zakres i stopień trudności technik tanecznych w klasycznym chińskim tańcu.

Na przykład, obroty, wykonuje się w inny sposób. W balecie są one wykonywane pionowo, z ciałem utrzymującym idealnie pionową oś obrotu. W klasycznym chińskim tańcu, techniki obrotu wykonywane są z pochyloną do przodu górną częścią ciała, odchyloną w górę, lub skręconą w tył, w efekcie tego obroty mogą być wykonywane na wielu płaszczyznach. Tancerze klasycznego tańca chińskiego wirują nawet z jedną nogą uniesioną wysoko nad głowami.

Innym przykładem są przewroty (fanteng) występujące w klasycznym chińskim tańcu, które nie istnieją w balecie. W przedstawieniach Shen Yun, te przewroty często zapierają dech w piersiach widzów.

Czasem błędnie określa się ruchy wykonywane w chińskim tańcu mianem “akrobatyki” lub “gimnastyki,” ale w rzeczywistości jest na odwrót. Te trudne przewroty wywodzą się z klasycznego tańca chińskiego i swą historią sięgają kilku tysięcy lat.

Kilkadziesiąt lat temu, chińskie gimnastyczki zaczęły zapożyczać ruchy z klasycznego chińskiego tańca i wprowadzać je do swych programów na igrzyskach olimpijskich. Tak właśnie większość ludzi na Zachodzie zapoznała się z nimi i dlatego powszechnie nie wiadomo skąd faktycznie pochodzą.

Piąta różnica: Połączenie ze sztukami walki  

Klasyczny chiński taniec posiada wyjątkowe powiązanie ze sztukami walki, które to w balecie w ogóle nie występuje. Można powiedzieć, że klasyczny chiński taniec i chińskie sztuki walki są jak bracia o podobnych talentach, którzy jednak wybrali różne ścieżki życia.

W starożytnych Chinach w czasie wielkich uroczystości w pałacu cesarskim, generałowie występowali przed obliczem cesarza. Te same ruchy ze sztuki walki, których używali na polu bitwy stały się formą sztuki i tańca.

Na przykład, przejście zwane „Uniknięcie włóczni”, w dzisiejszych czasach stało się częścią tańca określaną słowem przewrót w tył lub „Obrona równoczesnego ataku ze wszystkich stron” stała się w tańcu sao tang, czyli „obrót zamiatania podłogi nogą."

To nie tak, że jedna sztuka przekształciła się w drugą, a raczej ta sama technika wykorzystywana była przez wojowników w sztukach walki i jednocześnie wśród społeczeństwa jako taniec. Język chiński ma nawet odzwierciedlenie tego pojęcia „wu” w „wu shu” (sztukach walki) i „wu” w „wu dao” (tańca) są zapisywane odmiennie, ale wymawiane dokładnie tak samo. 

Szósta różnica: Wpływy kulturowe

Europejski balet i klasyczny chiński taniec, zostały utworzone na bazie innych dziedzictw kulturowych. Różnica ta jest trudna do zdefiniowania, ale być może przykład pomoże ją zilustrować.

W zachodniej kulturze, gdy ktoś chce się zbliżyć do drugiej osoby aby z nią porozmawiać, to na ogół idzie do tej osoby w linii prostej. W tradycyjnej kulturze Wschodu, należy podejść do drugiej osoby okrężną drogą. 

Różnica ta może być zauważona w sposobie w jaki balet podkreśla liniowy, dystyngowany ruch, a klasyczny chiński taniec podkreśla ruchy, które są okrągłe i ciągłe, bez przerw. Balet również ma idealnie płynne ruchy i postawy, ale w klasycznym chińskim tańcu kolistość jest podstawowym atrybutem, który przenika wszystkie ruchy.

Na przykład, pozycja "krąg ósemki” (ba zi juan), jest to ruch przypominający pętlę wstążki. Aby iść naprzód, ruch zaczynamy idąc do tyłu i aby iść w lewo idzie się najpierw w prawo – w całości tworzy to kształt ósemki. Ten ruch może być małym gestem rąk lub wielkim, otwartym obrotem całego ciała, tym samym w klasycznym chińskim tańcu dodaje on kolejne warstwy złożoności do nawet niewielkich ruchów.

Siódma różnica: damski krok

Ostatnią różnicą, którą od razu łatwo zauważyć jest to, jak tancerki poruszają się po scenie. W balecie, kroki często wykonywane są w baletkach, z idealnie prostymi nogami rozciągniętymi aż do czubków palców. Czasami, tancerki baletowe poruszają się również wykonując wielkie teatralne kroki, które podkreślają otwartość ciała. 

W klasycznym chińskim tańcu tancerki przemieszczają się techniką mini-kroków pięta-palce, chyba że prezentują jakąś specjalną technikę. Wygląda to tak jakby tancerki nie chodziły a płynęły po scenie. Ruch jest tak szybki i płynny, że sprawia wrażenie jakby tancerze unosili się na chmurach.

Ogólnoświatowe skarby

Jedna forma tańca jest bardziej znana, natomiast ta druga, mniej rozpoznawalna, jest dużo starsza. Pomimo tych różnic, zarówno balet jak i klasyczny chiński taniec mają możliwość obrazowego przedstawiania opowieści oraz wzruszania nas poprzez piękno sztuki.

Powyżej wymieniliśmy kilka powodów, dla których warto lepiej poznać klasyczny chiński taniec. Niemniej jednak, nic nie zastąpi zobaczenia i doznania tego tańca na żywo.