Odkrywając chińskie instrumenty: Pipa dźwięki z niebios

Jednolite połączenie chińskich instrumentów z zachodnią orkiestrą jest jedną z najbardziej unikalnych cech muzyki Shen Yun. Ale czym są te starożytne instrumenty, które wydają te wyraziste, a znajome dźwięki? Sprawdźmy to.

***

U szczytu swej popularności, około 1300 lat temu, regularnie grano na pipie na dworze dynastii Tang. W rzeczy samej, przez tysiące lat pipa panował jako „królowa” chińskich instrumentów. Chińska lutnia zyskała swój królewski tytuł dzięki szerokiej gamie technik gry, ekspresyjnej głębi i dominacji zarówno w muzyce ludowej, jak i legendach.

Starożytne malowidła ścienne w jaskiniach Dunhuang wzdłuż Jedwabnego Szlaku przedstawiają ten instrument w rękach niebiańskich dziewic. Niebiańska muzyka wypływająca spod ich delikatnych palców spływa na Ziemię jak wirujące płatki kwiatów.

Konstrukcja pipy uosabia starożytne chińskie przekonania o wszechświecie i świecie przyrody. Jej konstrukcja w kształcie połowy gruszki mierzy (według tradycyjnych chińskich wskaźników) trzy stopy pięć cali. Te odpowiednio reprezentują trzy królestwa – niebo, ziemię i człowieka oraz pięć żywiołów – metal, drewno, wodę, ogień i ziemię. Cztery struny pipy reprezentują cztery pory roku.

Jej onomatopeiczna nazwa pochodzi od dwóch najbardziej podstawowych technik - „pí” (琵) uderzać na zewnątrz i „pá” (琶) „uderzać do środka". W rzeczywistości jednak regularnie stosuje się dziesiątki innych technik, co czyni ją jednym z najtrudniejszych starożytnych instrumentów.

Niektóre z tych technik – glissando, vibrato, pizzicato i portamento, a to zaledwie kilka z nich – są również znane zachodnim muzykom grającym na instrumentach smyczkowych. Można również bębnić w drewniane pudło pipy, a jej struny skręcać, aby uzyskać dźwięk podobny do dźwięku cymbałów. Dzięki temu zakresowi ekspresji pipy mogą stworzyć niezliczoną ilość muzycznych klimatów – od czarujących melodii po ekscytujące narracje bitewne.

W ten sposób poeta Bai Juyi żyjący w IX wieku opiewał jej hipnotyzującą moc w swojej „Pieśni o pipie”:

Jej dumne struny grzmią jak gwałtowny szturm,
Jej delikatne struny szumią jak szeptane kołysanki,
Głośne tony i miękkie, mieszające się i odbijają,
Jak perły duże i małe upadające na jadeitową tacę.

琵琶行

大絃嘈嘈如急雨
小絃切切如私語
嘈嘈切切錯雜彈
大珠小珠落玉盤