Tradycyjne chińskie motywy w sztuce: niebo i Niebiosa ponad nim
Legendy mówią, że tradycyjna kultura Chin jest darem od bogów. W związku z tym, wiele symboli i motywów znalezionych na wczesnych chińskich artefaktach przedstawia niebiańskie motywy, np. bogów, niebiańskie panny i niebiańskie stworzenia. W tych wielowiekowych wzorach pojawia się tradycyjna zasada harmonii między niebem a człowiekiem.
Współcześnie, te właśnie motywy stały się inspiracją dla elementów kostiumów Shen Yun, projektów architektonicznych tworzonych za kulisami i nie tylko. Na swój własny, skomplikowany sposób są one również metodą na opowiedzenie historii 5000 lat cywilizacji Chin.
Przyjrzyjmy się niektórym z tych tematów.
1. Motyw chmury
Chmury, szczególnie pomyślne chmury, są jednymi z najbardziej popularnych motywów. Pierwotnie odnosiły się do siedmiobarwnych chmur z chińskiej mitologii – zwiastują przybycie nieśmiertelnych i służą jako ich środek transportu (coś jak latający dywan). Zgodnie z legendą, te wspaniałe chmury chroniły również chińskiego cesarza, który był uważany za Syna Niebios.
Z czasem „pomyślna chmura” (祥雲, xiáng yún) stała się synonimem znaku szczęścia. Chmury te są często przywoływane w poezji i literaturze.
Starożytni wierzyli, że za chmurami znajdują się boskie królestwa, bóstwa i niebiańskie wróżki. Być może dlatego motywy chmur są tak lubiane – wywołują wrodzone uczucie zauroczenia niebem i enigmatycznym światem ponad nim.
2. Motyw błyskawicy i chmury
Motyw błyskawicy i chmury to powtarzający się geometryczny wzór. Istnieje wiele jego odmian, ale z reguły motyw ten składa się z zygzakowatych linii (reprezentujących pioruny) i zaokrąglonych linii (reprezentujących chmury).
W całej historii Chin większość ludzi mieszkała w wioskach i zajmowała się rolnictwem. Chmury i błyskawice zwiastują deszcz, który przynosi rolnikom obfite plony. Motyw chmury i błyskawicy symbolizuje więc wieczny dobrobyt.
3. Motyw feniksa
Feniks z chińskiej mitologii jest boskim ptakiem z niebios. Po Chińsku to fèng huáng (鳳凰), gdzie feng odnosi się do samców z tego gatunku, a huang do samic.
Chociaż po polsku ptaki te powszechnie nazywane są „feniksami”, to w rzeczywistości nie są tymi samymi magicznymi stworzeniami, co feniksy z Zachodniej mitologii, które przechodzą samospalenie i odrodzenie z własnych popiołów.
Taoistyczne kanony takie jak „Klasyka Gór i Mórz” oraz „Zhuangzi” opisują fenghuang w najdrobniejszych szczegółach. Fenghuang są przodkami wszystkich śmiertelnych ptaków. Te szlachetne ptaki gnieżdżą się wyłącznie na gałęziach chińskiego drzewa parasolowego i piją tylko ze źródeł. Rzadko jednak pojawiają się w ludzkim świecie i robią to tylko w czasach pokoju i dobrobytu.
Ich podobizny znaleziono na różnorakich reliktach pochodzących już z czasów dynastii Shang (1600-1046 r. p.n.e.). Jednym z najsłynniejszych artefaktów jest jadeitowy fenghuang, użyty jako przedmiot pochówku ponad trzy tysiące lat temu.
Od tamtych czasów w sztuce i rzemiośle przedstawiano fenghuang coraz wykwintniej, np., w locie, na grzędach, w stadzie i jako parę. Gdy fenghuang pojawia się w towarzystwie smoka, wówczas jest utożsamiany z postacią cesarzowej.
4. Motyw smoka
Obserwacje smoków były zapisywane w chińskich kronikach historycznych od czasów starożytnych. Chińskie obrazy i rzeźby smoków przez wieki były w dużej mierze spójne, pokazywano na nich wspaniałe zwierzęta z rogami jak u jelenia, łuskami jak u karpia, szponami jak u orła i ciałem jak u węża.
Tradycyjnie, smoki były uważane za boskie stworzenia z najwyższego szczebla, potrafiły się unosić w przestworzach i przywoływały wiatr i deszcz. Smoki reprezentują pozytywną energię jang, moc i dostatek, i symbolizują cesarza.
W sztuce i ornamentyce smoki były często ozdabiane klejnotami i łączone z fenghuang, chmurami i motywami wodnymi.
„Smok ma dziewięciu synów, a każdy z nich jest wyjątkowy” – głosi stare chińskie powiedzenie. Rzeczywiście, istnieje wiele rodzajów smoków. Na przykład, smok panchi, znaleziony na wyrobach z brązu z okresu Wiosen i Jesieni oraz Walczących Królestw (771-221 r. p.n.e.), jest zwiniętym smokiem bez rogów i z zakręconym ogonem. Tymczasem, smok kui jest jednonogim smokiem z pojedynczym rogiem i otwartą paszczą.
Podczas dynastii Qing (1644-1911 r.) smoki z pięcioma palcami na każdej łapie zakończonymi szponami, jak również imponujący „stojący smok”, były zarezerwowane dla cesarza. Natomiast motyw trzy i czteropalczastych smoków pojawiał się na rzeczach używanych przez pozostałych ludzi, zarówno przez mężczyzn jak i kobiety. „Wznoszący się smok”, który zawsze wznosi się ku niebu, jest używany do dekoracji wspaniałych Dziewięciu Smoczych Filarów. W kulturze buddyjskiej smoki tworzą jeden z Ośmiu Legionów – boskich strażników dharmy.
Istnieje wiele innych tradycyjnych chińskich motywów inspirowanych niebiańskimi krainami:
- Symbol srivatsy reprezentuje wielkie współczucie i cnotę Buddy.
- Magiczny, podobny do jelenia qilin jest znakiem szczęścia.
- Motyw fangsheng przedstawia osobliwe nakrycie głowy noszone przez nieśmiertelną Królową Matkę Zachodu...
- Bogata ich lista ciągnie się w nieskończoność.
Następnym razem, gdy będziesz uczestniczyć w występie Shen Yun, sprawdź czy uda Ci się dostrzec niektóre z motywów wymienionych w tym artykule. Przyjrzyjcie się też uważnie swoim pamiątkom z Shen Yun Shop!