Feniks Orientu

Sypią się iskry, łopoczą skrzydła, buchają płomienie. Pięć wieków później starożytny ptak staje w płomieniach, spala się we własnym ogniu i zamienia w popiół. Wszystko zamiera i nagle maleńki dziób wychyla się spod popiołów. Feniks odradza się. Oto Feniks Zachodu - symbol odnowy i drugiej szansy. Natomiast gdy wybierzemy się na drugą stronę świata, do gajów pełnych smukłych bambusów, między drzewa wutang z Orientu, odkryjemy, że tamtejszym niebem rządzi inny feniks.

To co wiemy o feniksie orientu zwanym fèng huáng (鳳凰) pochodzi z dawnych opowieści ludowych i mitologii. Legendy wychwalają feniksa za jego umiejętności oceny charakteru i obdarowywanie błogosławieństwami ludzi honorowych i życzliwych. Kilka historii sugeruje, że ten ptak ląduje tylko wtedy, gdy znajduje coś cennego. Inni mówią o jego zdolności przeistaczania się w niebiańskie panny. Przez tysiące lat feng huang trzymał pieczę nad chińską kulturą.

Stworzenie kosmosu

Feng huang jest kluczową postacią chińskiej kosmologii. Zgodnie z mitologią po tym jak Pan Gu wyskoczył z gigantycznego „jaja” chaosu, cztery inne stworzenia rozpoczęły swoje istnienie. Były nimi: smok, qilin (podobnydo lwa z rogami i kopytami jak u jelenia), żółw i feng huang. Te cztery fantastyczne stworzenia nazywane Czterema Duchami połączyły siły z Pan Gu, by stworzyć świat.

Użyły swoich mocy do uformowania pięciu elementów (metalu, drewna, wody, ognia i ziemi), stworzyły pięć pór roku (wiosnę, lato, późne lato, jesień i zimę) oraz podzieliły świat na pięć regionów (północ, południe, wschód, zachód i centrum). Każde stworzenie wzięło odpowiedzialność za jeden z pięciu elementów, pór roku i stron świata. Feng huang odpowiada za ogień, lato i południe.

Pewne legendy mówią, że ciało feng huanga odwzorowuje fragmenty ciała niebieskiego - jego głowa to niebo, oczy to słońce, plecy to księżyc, łapy to ziemia a ogon to planety. Dlatego uważano go za łącze między naszym światem a niebiosami.

Pierzaste funkcje

W chińskiej sztuce pełno jest feng huanga i można znaleść go stojącego na dachach, spacerującego po porcelanie lub przelatującego po jedwabiach. Artyści ukazują go zazwyczaj jako pięknego ptaka płci żeńskiej przypominającego pawia lub złotego bażanta. Więcej niż miłe dla oka kolorowe upierzenie feng huanga bazuje na pięciu podstawowych barwach z chińskiej filozofii - żółtej, białej, czerwonej, czarnej i zielonej. Ponadto odpowiada pięciu wartościom konfucjańskim: życzliwości, obowiązkowości, szacunkowi, mądrości i wierze. Dlatego uwiecznianie feng huanga na dziełach sztuki służy wyższemu celowi - uszanowania tradycyjnych wartości. Wyróżnia również artystę i właściciela dzieła jako ludzi uczciwych i wytwornych.

Feniks w przeszłości

W bardzo odległych czasach nazwa feng huang odnosiła się nie tylko do jednego ptaka, ale do dwóch. Feng był ptakiem płci żeńskiej a Huang był płci męskiej. Razem stanowili symbol jin i jang, reprezentowali ponadto solenny związek między mężczyzną i kobietą.

Potem feng i huang połączono w nazwę jednego ptaka płci żeńskiej i sparowano go ze smokiem, który jest płci męskiej. Obecnie najczęściej tak Chińczycy postrzegają feniksa, który od pokoleń dostarcza im inspiracji - szczególnie kobietom. Pokorny, lojalny, życzliwy i przyzwoity feng huang uosabia cechy charakterystyczne dla ideału kobiety. Ponieważ podkreśla on połączenie miedzy rodziną królewską a tym co boskie, feng huang był również idealnym godłem dla cesarzowej i idealną parą dla smoka, który był symbolem „Syna Niebios” - cesarza.

Motyw feng huanga i smoka stał się popularny również wśród zwykłych ludzi. Ponieważ stworzenia te kojarzone są z najszczęśliwszymi istotami, jako para symbolizują pełne błogosławieństwa relacje, szczęście, pomyślność i siłę w znoszeniu przeciwności losu. Odnoszące się do nich powiedzenia dotyczą zazwyczaj szczęścia lub umiejętności, przykładowo lóng fèng chéng xiáng (龍鳳呈祥) oznacza „Tak wielkie prosperity, że musiało zostać sprowadzone przez smoka i feniksa”. Natomiast rén zhōng lóng fèng (人中龍鳳), wskazuje na kogoś tak utalentowanego, że spośród ludzi wyróżnia się jak smok lub feniks.

Feng huanga nie łatwo jest poruszyć. Z nieśmiałą postawą i życzliwą mądrością wycofuje się w czasie kłopotów i pojawia się by wprowadzić pokój. Błogosławi tych szczęśliwców, którzy mieli okazję go spotkać i obwieszcza wyjątkowe wydarzenia. Jego pojawienie się w chwili narodzin cesarza oznacza, że dziecko wyrośnie na cnotliwego władcę - największe błogosławieństwo dla kraju. W przeszłości feng huang oznajmiał również przybycie wielkich mędrców, wskazując nadejście moralności i stabilności.

W czasie kolejnych dynastii feng huang pozostawał symbolem cnot i mądrości. Jako wieczne uosobienie piękna, wdzięku i boskości łączy nas z otaczającymi siłami natury i niebiosami.