Chiński język klasyczny 101 cz.1: Łacina Azji Wschodniej

Ludzie mogą zakładać, że język chiński to jeden język. W rzeczywistości w całych Chinach mówi się setkami dialektów, z których wiele jest niezrozumiałych dla siebie nawzajem i nawet istnieją podrodzaje w obrębie danych dialektów. Dialektem, który większość ludzi uważa za język chiński, jest mandaryński, aczkolwiek kantońskim również posługuje się duża liczba osób, szczególnie w południowych Chinach, Hong Kongu i chińskich dzielnicach na całym świecie.

Jak ludzie potrafią się porozumieć przy takiej różnorodności języków? Pomimo różnic w wymowie, gramatyce i wernakularyzmie jeden aspekt języka został ustandaryzowany w całych Chinach, a nawet rozprzestrzenił się na inne kraje Azji Wschodniej: literacki lub klasyczny chiński.

Wywodzący się z mówionego języka chińskiego sprzed dynastii Qin (221-207 p.n.e.), chiński język klasyczny stopniowo oddzielił się od zwykłej mowy, ewoluując w swój własny język używany w literaturze klasycznej i pismach formalnych.

Język tylko pisany

We współczesnym języku chińskim większość słów składa się z dwóch lub więcej znaków, które razem mają określone znaczenie. Przykładem może być znak 文 (wén). W połączeniu ze znakiem 化 (huà) staje się on 文化, co oznacza „kulturę”; w połączeniu z 件 (jiàn) staje się 文件, co oznacza „dokument”; a dodając do niego 字 (zì), powstaje 文字 i oznacza oznacza „język pisany”.

Jednak w chińskim języku klasycznym większość słów to pojedyncze znaki, które mogą być dowolnie używane jako różne części mowy. Zatem samo 文 będzie się odnosić do dowolnego albo każdego z powyższych. Może też oznaczać „cywilny”, a nie „wojenny”, określać osobę jako miłą, łagodną lub uczoną, a nawet być czyimś nazwiskiem. Wskazówki znajdują się w otaczającym tekście, a zadaniem czytelnika jest rozszyfrowanie zamierzonego znaczenia.

文言文 (wén yán wén) to chiński termin oznaczający „chiński język klasyczny”. Zauważ, że nasze przyjacielskie 文 występuje zarówno jako pierwszy jak i trzeci znak. Sam termin odzwierciedla więc jedną z najważniejszych koncepcji chińskiego języka klasycznego: elastyczną interpretację.

Rzeczywiście, 文言文 zawiera niezliczoną ilość możliwości. Jedną z nich może być „dokument, który mówi o piśmie”. „Eleganckie pismo” to inna możliwość. Albo może to być „tekst o tym, jak być łagodnym i miłym człowiekiem”. Albo może to być „zapis tego, co powiedziała pani Wen”, albo nawet „pan Wen mówi o literaturze”. Ale ogólnie rzecz biorąc, 文言文 rozumiemy jako „pismo w języku literackim".

Ponieważ język chiński składa się z wielu słów, które brzmią tak samo, ale są zapisywane w różny sposób, mówienie w klasycznym języku chińskim byłoby bardzo mylące. Spójrzmy jeszcze raz na 文 (wén). Brzmi ono tak samo jak 聞, słyszeć, 紋, słoje drewna, 蚊, komar... i tak dalej.

Kiedy się mówi, nieporozumienia pojawiają się niemal natychmiast. Ale kiedy piszemy w klasycznym języku chińskim, nie ma żadnych niejasności co do tego, o który znak chodzi.